Cholesterol |
Cholesterol jest tłuszczowym związkiem chemicznym, niezbędnym do życia. Bierze udział w tworzeniu hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i witaminy D, jest składnikiem błon komórkowych. Część cholesterolu powstaje w organizmie człowieka dzięki syntezie (cholesterol endogenny), głównie w wątrobie (gdzie ulega też procesom metabolizmu), a także w jelicie cienkim i w skórze. Jest on wydalany z żółcią, po przemianie do kwasów żółciowych.
Cholesterol jest nierozpuszczalny ani w wodzie, ani we krwi. Dlatego też łączy się z białkami, fosfolipidami i triglicerydami, tworząc lipoproteiny. Cholesterol jest dostarczany także bezpośrednio z pożywienia, nazywamy go egzogennym. Podlega on takim samym procesom metabolicznym co cholesterol endogenny.
Związek między schorzeniami układu krążenia, a cholesterolem znano już od dawna. Zwiększone stężenie "złego" cholesterolu i wolnych trójacylogliceroli w osoczu krwi należy do najważniejszych czynników ryzyka miażdżycy. Kiedy krew swobodnie przepływa przez naczynia krwionośne, wraz z nią do każdej komórki dostarczane są substancje odżywcze i niezbędny do życia tlen. We krwi krążą również związki, które mogą od wewnątrz uszkadzać nasze tętnice (np. wolne rodniki). Powstające w ten sposób uszkodzenia sprawiają, że w miejscach tych zaczynają osadzać się substancje tłuszczowe (głównie cholesterol) oraz płytki krwi. Tworzą się zatory powodując utrudnianie dopływu krwi do wielu narządów. Tym samym, dociera do nich coraz mniej tlenu, a postępujące niedotlenienie narządów prowadzi do ich niewydolności. Zwężenie najczęściej dotyczy tętnic wieńcowych, które sąodpowiedzialne za doprowadzanie krwi do serca. Należy jednak pmiętać, że cholesterol jest również prekursorem wielu ważnych, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu związków tj. hormony płciowe, hormony kory nadnercza, witamina D, kwasy żółciowe.
Holesterol można podzielić na:
LDL - zły
cholesterol (nie zdrowy)
Są to o niskiej gęstości lipoproteiny. Powodują
podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi przez jego transport z wątroby do
tkanek (dlatego przyspieszają rozwój miażdżycy). Podwyższony poziom cholesterolu
LDL zwiększa ryzyko chorób serca gdyż ta forma cholesterolu powoduje
osadzanie się na ścianach tętnic. Zby zmniejszyćjego poziom należy ograniczyć
spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans (produkty
pochodzenia zwierzęcego np. mięso, masło, tłuste mleko oraz margaryny utwardzane,
ciastka, frytki, chipsy), zwiększyć spożycie żywności zawierającej błonnik najlepiej
rozpuszczalny(np. Otręby pszenne, Płatki owsiane), utrzymywać prawidłową masę
ciała.
HDL - dobry cholesterol (zdrowy)
W przeciwieństwie
do holesterolu LDL są to lipoproteiny o wysokiej gęstości. Powodują obniżenie
całkowitego poziomu cholesterolu we krwi przez jego transport do wątroby, skąd
jest wydalany - dlatego działają korzystnie, hamując rozwój miażdżycy
naczyń. HDL zbiera zbędny cholesterol i przenosi go z powrotem do wątroby, żeby
został przetworzony przez organizm. Może również usuwać cholesterol zalegający
w tętnicach czyli cofać miażdżycę.
Nie poleca się podrobów, tłustych
wyrobów cukierniczych, jajek (jedno na tydzień - wliczając jajka stosowane
do przygotowania posiłków), pełnotłustego mleka i jego przetworów,
np. śmietany, serów żółtych i topionych, konserw mięsnych, pieczywa
białego.
Nadmiar cholesterolu w diecie jest szkodliwy jego dzienna dawka
nie powinna przekraczać 300 mg.